Joan Makenbach, FD Persoonlijk, 16-11-19
PERSOONLIJK
Help!/Hoera! Mijn kind is gameverslaafd
Menig ouder ziet het zuchtend en steunend aan, het eindeloze
gamen van de kinderen. Die eindeloze potjes Fortnite en Fifa kunnen toch niet
goed zijn voor het kinderbrein en de sociale contacten? Hop, naar buiten, ga
daar voetballen! Daar zit je mis, zeggen experts. Gamen is vaak niet schadelijk
en zelfs nuttig. En een ouder die het afdoet als een oninteressante hobby doet
meer kwaad dan goed.
De wereld van eSports
eSports is het online competitief gamen. Gamers nemen het
individueel of in teamverband tegen elkaar op in een wedstrijd. Denk hierbij
aan games als World of Warcraft en Fifa. eSporters zijn professionele gamers. Belangrijkste
inkomstenbronnen zijn het spelen van toernooien, streamen van wedstrijden en
sponsoring. Dave ‘Rojo’ Jong (21) is de succesvolste eSporter in Nederland. Hij
werd tweede bij het WK Fortnite en verdiende zo 1 miljoen euro.Uit onderzoek
uit 2017 blijkt dat 39% van de Nederlandse jongeren (14-35 jaar) fan is van
eSports.INFO: De website van het Trimbos Instituut bevat veel nuttige
informatie over gezond gamen voor kinderen en ouders. Zie gameninfo.nl
Als mijn negenjarige zoon achter zijn tablet meedeelt dat
hij Barcelona zojuist heeft verslagen of gilt dat Pokémon Mewtwo heeft
gevangen, kan dat maar met mate op mijn belangstelling rekenen. Fortnite,
Pokémon of Fifa 20; waar ik een fanatiek supporter ben van zijn
voetbalprestaties, raak ik nauwelijks enthousiast over zijn gamekunsten.
Eigenlijk ben ik louter geïnteresseerd in de tijd die hij op zijn Xbox en
tablet doorbrengt. Dus waak ik als een akela over de klok die zijn tijdslot
aangeeft.
Maar daarmee maak ik een fout, zo meent Koen Schobbers.
Schobbers is eSporter, presentator en specialist op het gebied van de
gaming-educatie voor ouders, jeugd en de zorg. Begin 2020 komt zijn boek Het
gamende kind uit en hij lanceerde onlangs het door hem bedachte Parents of
Play-programma, om de relatie tussen ouders en hun gamende kinderen te
behouden, herstellen of versterken. ‘Gamen is simpelweg niet meer weg te denken
uit het leven’, vindt hij.
151 mrd euro
De gamebranche is de snelst groeiende bedrijfstak ter
wereld, met een omzet van 151 miljard euro: 5,5 keer die van de muziek, 3,5
keer die van film. ‘Als ouders kun je gaming niet afdoen als iets
oninteressants, omdat je het niet kent uit jouw jeugd of het niet aansluit bij
jouw voorkeuren. Uiteindelijk werkt dat tegen je en kan het zelfs leiden tot
een slechte relatie met je kinderen.’
Schobbers weet waarover hij praat. Als jonge jongen blonk
hij uit in het racespel Trackmania en hij tekende op zijn veertiende een
contract om tegen betaling toernooien te spelen. Zijn ouders stonden achter hem,
maar dat werd minder naarmate hij meer uren stak in het gamen. ‘Zeker de
relatie met mijn moeder verslechterde. Zij had geen idee wat ik online deed, ze
hamerde alleen op schoolprestaties.’
Er was veel wrijving thuis bij Schobbers, met als dieptepunt
die keer dat zijn moeder iets afkeurends zei over het gamen en hij helemaal
doordraaide. ‘We konden amper nog normaal met elkaar praten, waren te ver van
elkaar af gedreven doordat onze beleveniswerelden niet op elkaar aansloten.’
Tussen Koen Schobbers en zijn ouders kwam het pas goed toen
hij in 2014 geïnterviewd werd door de NOS. Hij was op dat moment al een paar
jaar professioneel eSporter. Voor het eerst hoorde zijn moeder uit de mond van
haar zoon wat hij allemaal deed en raakte ze geïnteresseerd. Het zorgde voor
een opening tussen hen.
Moeder de boeman
Zijn jeugd inspireerde Schobbers tot het opzetten van dat
Parents of Play-programma. Bedoeld voor alle ouders, maar Schobbers ervaart dat
het bijna alleen vrouwen zijn die hun zorgen over hun gamende kinderen uiten.
Dat was ook te merken bij de totstandkoming van dit artikel. Op een oproep om
te praten over ‘zorgen om gamegedrag bij kinderen’ reageerden enkel vrouwen.
Schobbers heeft daar wel een verklaring voor: ‘Vaders vinden
gamen meestal nog wel lollig en willen best een uurtje meeracen. Moeders zijn
vaak beducht voor het aantal uren dat hun kroost achter het beeldscherm
doorbrengt en de invloed op gedrag, school en sociaal leven. Moeders gaan de
strijd aan in het gezin. Met als gevolg dat zij ook al snel als boeman worden
gezien. Net als mijn eigen moeder.’
Schobbers begrijpt de angst voor overmatig gamegebruik, maar
een puber die acht uur per dag achter zijn pc zit, krijg je daar volgens hem
niet achter vandaan door boos te worden of als politieagent op te treden.
Negatieve discussies leiden immers tot frustraties en ruzie en dan ziet de
puber nog maar één uitweg en dat is nóg meer gamen.
De game-expert ziet de oplossing in oprechte interesse tonen
in het kind en zijn gamegedrag. Volgens hem zijn er drie simpele vragen die je
als ouder moet stellen om de communicatie op gang te brengen: wat, hoe en
waarom? ‘Watvragen zijn het makkelijkste middel om contact mee te leggen. Wat
voor zwaard is dat? Wat voor spel is het precies? Met hoevragen komt er al meer
uitleg en emotie los. Hoe speel je Overwatch? Hoe voelt het om te winnen?’
‘De waaromvragen zijn de belangrijkste. Waarom speel je
Fortnite? Waarom heb je zoveel onlinevrienden? Deze stel je als laatst, want
dit zijn de persoonlijkste vragen voor het kind. Daarmee geeft hij immers zijn
normen en waarden prijs.’
Gaming: feiten en cijfers:
Basisschoolleerlingen – Dagelijks gamet 35 procent van de
basisschoolleerlingen en ruim 27 procent van de leerlingen in het voortgezet
onderwijs. Volgens Het Nederlands Jeugdinstituut besteedde 11 procent van de
12- t/m 16-jarigen daar in 2017 minstens vier uur per dag aan. Kinderen in het
basisonderwijs 9 procent. Jongensactiviteit – Gamen is echt een
jongensactiviteit. Onder de 12- t/m 16-jarigen komt dagelijks gamen bij bijna
43 procent van de jongens en bij 11 procent van de meisjes voor. In het
basisonderwijs gaat het om respectievelijk bijna 50 procent en 20 procent,
aldus het onderzoek HSBC onder scholieren. Meisjes besteden weer meer tijd aan
sociale media.
Problematisch gamen – Volgens het Trimbos Instituut komt
problematisch gamegedrag voor bij zo’n 4 procent van alle gamende jongeren van
14 jaar, bij jongens is dat 7 procent. Deze groep vertoont vijf keer zo vaak
lichamelijke en mentale gezondheidsproblemen en speelt gemiddeld zo’n 23 uur
per week.
Streamingplatforms – Populair gamestreamingplatform
Twitch.tv trekt volgens de eigen site bijna 15 miljoen unieke bezoekers per
dag, die hier vooral naar eSports-video’s kijken waarin ’s werelds beste
gamers met elkaar strijden. Ook op YouTube wordt het streamen en bekijken van
gamevideo’s steeds populairder. Het wereldwijd grootste YouTube-gamekanaal,
PewDiePie, heeft maar liefst 101 miljoen volgers.
Echt feestje
Maar volgens Tony van Rooij, projectleider gamen, gokken en
mediawijsheid bij het Trimbos Instituut, is enkel interesse tonen niet genoeg.
‘Verdiep je ook in de spellen die je kinderen spelen’, zegt hij. Games
veranderen ontzettend snel, de spellen van nu zijn al niet meer te vergelijken
met die van drie jaar geleden. ‘Vooral de marketing die erachter zit, is voor
kinderen moeilijk te overzien.’
Van Rooij geeft als voorbeeld dat een kind stress kan ervaren
omdat er een onlinegame-event is waar hij aan wil meedoen, maar ook een feestje
in het echte leven op hetzelfde moment waar hij naartoe wil. Veel ouders zullen
geneigd zijn te zeggen: hoezo is dat online-event belangrijker dan iets echts?
‘Maar dan neem je de stress van je kind niet serieus. Beter is het de oorzaak
van die stress te bespreken: het bedrijf achter die game wil dus heel graag dat
je inlogt; het zou jou meer rust kunnen geven een andere game te spelen.’
Tip van Van Rooij: mocht je je echt niet kunnen zetten tot
het gamen, kijk dan naar video’s van gamers op YouTube of Twitch: ‘Dan zie je
ook hoe een spel in elkaar steekt.’
‘Rayan kan extra schermtijd verdienen met een goed cijfer’
Schermtijd verdienen
Fatima Idrissi* is manager bij een internationale
noodhulporganisatie, getrouwd en moeder van twee zoons van 13 en 5 en een
dochter van 10. Zij herkent het voortdurend in de clinch liggen over het
gamegedrag, wat speelt tussen haar en haar oudste zoon Rayan. Hij is bezeten
van Fortnite, maar hij zit in havo technasium 2 en op voetbal.
Om te voorkomen dat de balans verdwijnt tussen school, sport
en spel hanteren zij en haar man een aantal strikte regels. Opsommend: ‘De
PlayStation blijft beneden, maximaal drie uur gametijd per week, geen gebedel
om extra minuutjes, in en rondom toetsweken wordt er niet gegamed en geld
uitgeven voor speltegoed mag alleen in overleg.’
Daarnaast leggen zij ook zijn telefoongebruik aan banden.
Als hij uit school komt, moet zijn mobiel direct op het aanrecht tot al het
huiswerk klaar is. ‘Rayan vindt ons tijdslot overigens belachelijk weinig.
Daarom kan hij extra schermtijd verdienen met een goed cijfer voor een
proefwerk en door klusjes in huis uit te voeren.’
Fatima hoort van haar zoon dat het bij zijn vrienden veel
vrijer is en dat levert discussies op. ‘We waren ooit soepeler, maar toen hij
dikke onvoldoendes begon te halen, hebben we zijn console weggehaald.’ Idrissi
vertelt dat dat een behoorlijk drama was. Rayan kon de console terugverdienen
met goede resultaten. ‘Ineens zagen we hoe hard hij kon werken! Nu is de
PlayStation terug, maar dus wel met duidelijke regels. Die ruzies zijn
natuurlijk lastig en we vragen ons af of we misschien te streng zijn, zoals
Rayan beweert, en of we de schermtijden losser moeten laten.’
Geen eenduidig recept
Koen Schobbers en Tony van Rooij zien ook dat gameduur of
schermduur een heet hangijzer is bij veel gezinnen, maar ze zeggen allebei dat
er geen eenduidig recept is hiervoor. Zij pleiten voor een gezonde
weekbesteding, waarbij er wordt gekeken naar de balans van de vijf S’en:
Studie, Sport, Sociaal, Slaap en Spel.
Schobbers: ‘Het ene kind van 16 is om zes uur ’s avonds
klaar met zijn huiswerk, sport en avondmaaltijd en kan nog makkelijk drie uur
gamen voor bedtijd. Het andere kind heeft zijn taken pas om acht uur af. Zou
hij nog drie uur mogen gamen, dan gaat dat ten koste van zijn slaap.’ Ook de
andere S-factoren zijn van belang. Besteedt het kind genoeg tijd aan sport? Aan
vrienden?
Van Rooij: ‘Er is nog te weinig onderzoek gedaan om
wetenschappelijk een exact advies te kunnen geven over gametijd. Wij vinden bij
Trimbos in onderzoek dat twee uur per dag gamen heel gebruikelijk is en zelfs
voordelen heeft, maar systematisch meer dan drie uur per dag gamen
problematisch kan worden.’
‘Ik ben een groot voorstander van het opstellen van
gameregels in samenspraak met het kind’
Pas als je huiswerk af is
Schobbers en Van Rooij pleiten ervoor met je kind afspraken
te maken over gamen. Let wel, een goede afspraak is niet: ‘Zet dat apparaat
uit, want ik ben het zat.’ Wel: ‘Het apparaat gaat pas aan als je huiswerk af
is want school is belangrijk.’
Schobbers: ‘Ik ben een groot voorstander van het opstellen
van gameregels in samenspraak met het kind. Door samen regels te bedenken,
creëer je gedeelde verantwoordelijkheid en door hierover te praten, leer je je
kind weer beter kennen.’
Hij adviseert te variëren met dagen en tijden. De ene week
alleen de woensdag, vrijdag en zaterdag op de spelcomputer, de andere week op
maandag en zondag. ‘Dus niet elke dag standaard een uur gamen, want dan wordt
het een gewoonte en gewoontes leiden sneller tot een verslaving.’
Angst voor gameverslaving
De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) heeft gameverslaving
in 2018 erkend en schaart het sindsdien in hetzelfde rijtje als drugs en
alcohol. Typische kenmerken zijn: gebrek aan controle over de hoeveelheid tijd
die je gamet, een voorkeur voor gamen boven andere activiteiten en het blijven
gamen, ook als dat negatieve consequenties heeft voor de mentale en psychische
gezondheid.
Koen Schobbers merkt dat de angst voor gameverslaving onder
ouders enorm is. Het merendeel van de reacties die hij krijgt na lezingen in
het land gaat hierover. ‘Ouders denken dat als een kind veel achter de computer
zit, het meteen verslaafd is. Maar het percentage echte gameverslaafden is nog
klein.’
Vaker gaat het volgens Schobbers om problematisch gamen.
‘Dan zie je zaken als slapeloosheid, te veel geld uitgeven, slechte
schoolprestaties, ruzies over het gamen en slechte persoonlijke hygiëne.’
Onderzoeker Van Rooij: ‘Problematisch gamen zien we bij zo’n
4 procent van alle gamende jongeren van 14 jaar; bij de jongens is dat 7
procent. Belangrijk om te melden is dat er in deze groep een belangrijke mate
van herstel zit. Ja, ze gaan soms over de schreef, gamen zoveel dat ze
problemen ervaren. Maar dat hoort er ook bij. Zeker in de puberteit moeten
kinderen ook de kans krijgen te experimenteren, fouten te maken en daarvan te
leren. Als het langer misgaat kan een coachingsgesprek met een hulpverlener op
school soms al heel veel helpen.’
‘Als Jim gamet vergeet hij naar de wc te gaan. Hij krijgt
het sein niet door, of hij negeert het’
Er bovenop zitten
Linda Dorrestein*, accountmanager, is moeder van zoon Jim
van 12. ‘Als Jim gamet vergeet hij naar de wc te gaan. Hij is al op late
leeftijd zindelijk geworden. Normaal ontvangt hij wel de signalen dat hij moet
plassen, maar eenmaal achter de Xbox gaat het weleens mis. Hij krijgt het sein
niet door, of hij negeert het.’
Ook aan ander gedrag merken Linda en haar man dat Jim zijn
grenzen overschrijdt. Als hij uit school komt, rent hij met de tas op zijn rug
en zijn schoenen nog aan naar de Xbox. Hij heeft geen honger of dorst en ziet
niets of niemand. Hij belooft te stoppen na een potje en start toch weer een
nieuw op.
‘Ik moet er echt bovenop zitten. Als Fortnite aanstaat vraag
ik hem naar de klok te kijken en een eindtijd af te spreken. Ik zet ook een
timer. Maar die is om eerlijk te zijn meer voor mezelf dan voor hem, want hij
negeert het totaal.’
Het broekplassen tijdens het gamen is vrij extreem en valt
voor Schobbers wel onder verslavingsgedrag. Hij raadt in dat soort gevallen een
detox van negentig dagen aan: ‘Eerst een paar weken uren afbouwen en dan een
gameverbod van negentig dagen. Dat valt niet mee. Zeker niet voor ouders want
die moeten dealen met een kind met afkickverschijnselen. Maar na anderhalve
maand zie je dat het kind op zoek gaat naar andere hobby’s en loskomt van de
dwang om te gamen.’
Van Rooij aarzelt over de detox van negentig dagen: ‘Het is
goed om het patroon te doorbreken, een interventie te doen, zeg maar. Maar aan
gamen zitten ook sociale contacten vast. En om een kind drie maanden contact
met vrienden te ontzeggen, vind ik ver gaan, tenzij het kind dit zelf ook graag
wil proberen .’
‘Op zijn achtste mocht Thijmen van zijn oppasmoeder het vrij
agressieve GTA spelen. Ik schrok me rot’
Leider in het spel
Koen Schobbers en Tony van Rooij vinden allebei dat gamen
ook voordelen kent. Schobbers: ‘Ouders zien het niet altijd zo, maar gamen
heeft een sociale component; je speelt online tegen meer mensen. Het helpt te
ontsnappen aan de stress van de dag. En sommige vaardigheden kun je later
toepassen. Ik studeer geneeskunde. Mocht ik later chirurg willen worden, dan is
mijn hand-oogcoördinatie fantastisch. Gamen geeft bovendien inzicht, je leert
problemen oplossen, omgaan met winst en verlies, je kunt beter plannen en snel
denken.’
Nienke Pool is historica en geeft bijles aan kinderen bij wie
het leerproces stagneert. Daarnaast is ze moeder van drie opgroeiende kinderen.
Ook zij ziet de positieve uitwerking van het gamen bij haar oudste zoon Thijmen
(18). ‘Op zijn achtste mocht Thijmen van zijn oppasmoeder het vrij agressieve
GTA spelen. Ik schrok me rot.’
Maar, zo merkte ze, hij veranderde er niet door. Hij hield
gewoon meer van schietspelletjes dan van Super Mario. Slechts eenmaal wilde ze
ingrijpen. Zes jaar geleden zei een moeder van een klasgenoot dat er tijdens
Fifa werd gepest: haar zoon werd buitengesloten en eruit gewerkt. Pool vroeg
haar naar de rol van Thijmen. Moest ze navragen.
‘Ik vond dat eng. Thijmen fungeerde als leider in het spel
en was best star in zijn denken. Hij haatte het als anderen potjes tussentijds
afbraken. De volgende dag stond die moeder voor de deur. Thijmen had inderdaad
een speler eruit gegooid, namelijk de pester, omdat die heibel maakte.
Sindsdien ben ik ervan overtuigd dat kinderen met games ook sociale
vaardigheden opdoen.’
‘Voordeel van een sport als voetbal of hockey is wel dat de
wedstrijd stopt’
Agressieve games
Ook de vraag of een jong kind heftige achttienplusgames als
het Grand Theft Auto (GTA) mag spelen en of games kinderen agressief maken,
krijgt Schobbers regelmatig. ‘De GTA-kwestie beantwoord ik altijd met een
tegenvraag: heeft jouw zoon vrienden die GTA spelen?
Zo nee, verbied het hem. Zo ja: koop het voor thuis. Als
jouw zoon het spel bij vrienden speelt, heb jij daar als ouder geen enkele
controle op en kun je niet ingrijpen als hij te ver gaat in zijn fantasie.’
Sowieso geldt voor dit soort spellen de omgekeerde psychologie, meent
Schobbers. Wat verboden wordt, wordt extra aantrekkelijk, zeker in de
puberteit.
Of kinderen automatisch agressiever worden van zulke
levensechte games? Nee, weet Schobbers. Hij haalt onderzoek van de Universiteit
van Oxford onder ruim 1000 Britse 14- en 15-jarigen aan dat begin 2019 werd
gepubliceerd. Hieruit blijkt niet dat kinderen later kleine criminelen worden
doordat ze in hun jeugd shooters waren in een schietspel.
‘Incidenteel zie je kinderen bovenmatig driftig reageren.
Vraag je dan eerst af of dat sowieso geen karaktereigenschap is. Een kind dat
zijn controller op de grond gooit omdat hij zijn level niet heeft gehaald,
reageert waarschijnlijk net zo gefrustreerd bij een gemiste kans bij hockey.’
Voordeel van een sport als voetbal of hockey is wel dat de
wedstrijd stopt, erkent Schobbers. Een kind dat een game verliest kan iedere
keer opnieuw beginnen. ‘Spreek het boze, teleurgestelde kind daarom aan en probeer
het met een relativerend gesprek uit de negatieve spiraal te halen. Net als je
na een verloren sportwedstrijd zou doen.’
Een andere tijd
De gouden regel om als ouder gezond gamegedrag te
bevorderen, blijft volgens Schobbers dus vooral veel praten en geïnteresseerd
en nieuwsgierig zijn. ‘Accepteer dat jouw kind in een andere tijd leeft.
Gemiddeld zit er dertig jaar tussen ouder en kind: dat maakt een wereld van
verschil. Waar andere generaties op televisie massaal naar hun favoriete
sportclubs keken, kijken veel jongeren nu naar video’s van gamers.’
Als ouders klagen dat hun kind urenlang filmpjes op YouTube
van andere gamers kijkt en zich daarover verbazen, houdt Schobbers ze graag een
spiegel voor. ‘Wat doe je zelf ’s avonds? Hoeveel series binge jij op Netflix?
Hoeveel uur per dag zit je te facebooken?’ Tony van Rooij is het daarmee eens.
‘Wij adviseren een halfuur voor het slapengaan te stoppen met gamen, want daar
word je actief van. Ik ben het ermee eens, maar snap dat het lastig is. Het
lukt mij soms ook niet de schermen op tijd uit te zetten.’
* De namen van Fatima Idrissi en Linda Dorrestein zijn
gefingeerd. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.
https://fd.nl/fd-persoonlijk/1320236/hoe-maak-ik-mijn-kind-tot-een-gezonde-gamer