Verdient Greta de Nobelprijs? (Column Martijn Katan,
katern Wetenschap/nrc.nl, 5-10-19)
Volgende week vrijdag wordt bekend wie de Nobelprijs voor de
Vrede 2019 krijgt. Waarschijnlijk wordt het Greta Thunberg. Is dat terecht?
Past zij in het rijtje Nelson Mandela, Artsen zonder Grenzen en Martin Luther
King?
Samenvattende passages:
‘Allereerst kan Greta slecht veinzen of liegen. Dat
komt doordat ze het syndroom van Asperger heeft, een vorm van autisme
met normaal tot hoog IQ. Als zo iemand dingen moet zeggen die niet uit
haarzelf voortkomen wordt ze angstig en onrustig. Typisch symptoom
daarvan is het zoeken van oogcontact met begeleiders, in de hoop op
geruststelling dat ze het goed doet. Bij Greta is daar geen spoor van te
zien.
Een tweede argument tegen het marionettenscenario
vormen haar vele live interviews op tv en voor het Amerikaanse Congres. Daar
zaten gehaaide interviewers die vragen stelden die niemand had kunnen
voorzien, maar daar zat ze niet mee. Ze dacht na, gaf haar eigen
antwoord en leek er geen moment mee bezig te zijn of dat antwoord beviel.
Dat klopt met hoe haar moeder haar beschrijft in de autobiografie van het
gezin Thunberg: Greta laat zich niets zeggen, ze doet uitsluitend wat ze zelf
wil. Haar vader zit bij haar optredens in de zaal en begeleidt haar
liefdevol, maar heeft weinig in te brengen.
Haar intelligentie is een andere reden waarom ik me Greta
moeilijk kan voorstellen als papegaai van wat derden haar inprenten. Ik vroeg
een in autisme gespecialiseerde psycholoog hoe Greta op haar overkwam. Zij stak
haar hand ervoor in het vuur dat Greta hoogintelligent is. Topwetenschappers
zoals Jean-Pascal van Ypersele en Kevin Anderson, met wie ze regelmatig werkt, bevestigen
dat ze haar speeches zelf schrijft. Wel checkt ze de feiten en cijfers
bij henzelf en een range van andere wetenschappelijke specialisten.
Milieuactivisten die met haar te maken hebben zeggen hetzelfde.
Misschien vormen al die getuigen één groot complot, maar wetenschappers zijn
in mijn ervaring te eigenwijs voor effectieve complotten.
Wat mij betreft is het duidelijk dat Greta een uniek mens
is met hogere geestelijke gaven en ik ben er gevoelsmatig van overtuigd dat ze
ooit voorzitter zal worden van de Verenigde Naties en op dit moment klaar is om
de Nobelprijs te ontvangen omdat niemand meer geschikt is dan zij.
Hieronder de overige delen van de tekst.
https://www.nrc.nl/nieuws/2019/10/04/verdient-greta-de-nobelprijs-a3975637#/handelsblad/2019/10/05/#402
0-0
Thunberg is klimaatactivist, geen vredesactivist. Maar er is
een verband. Opwarming leidt tot droogtes en droogtes kunnen slechte oogsten en
hongersnood veroorzaken. Dan vluchten mensen massaal naar waar nog eten is en
dan wordt het vechten. Wie dat voorkomt doet iets voor de vrede.
Voorwaarde is wel dat Greta is wie ze lijkt. Bedenkt zij het
allemaal zelf of leest zij de teksten op van anderen, zoals sommige
tv-presentatoren doen? Het lijkt of die oprecht vertellen wat ze vinden maar
intussen lezen ze het voor vanaf de autocue voor de cameralens. Zitten er
achter Greta volwassenen die haar gebruiken als spreekbuis voor hun eigen
ideeën? Het Nobelcomité zoekt dat ongetwijfeld tot de bodem toe uit; als ze de
prijs niet krijgt zit er waarschijnlijk zoiets achter. Maar ik verwacht dat
niet, om een aantal redenen.
Angstig en onrustig
Greta lijkt goed ingelezen te zijn in het klimaatprobleem,
ze kent de stand van de wetenschap en haar toespraakjes geven die in staccato
tempo weer. Het is trouwens allemaal niet zo moeilijk. Minder CO2-uitstoot
betekent minder rijden, vliegen, vlees eten en spullen kopen. En snel, want als
de permafrost in Siberië ontdooit gaan er massa’s broeistofgas de lucht in en
is er geen houden meer aan. De vermindering moet vooral komen van de rijke
landen, de arme willen eerst drinkwater, medische zorg, scholen,
straatverlichting en openbaar vervoer, net als wij, daar hebben ze recht op. En
de quick fixes die ons worden voorgespiegeld bestaan alleen op papier. Dat is
wat ze uitlegt ze in haar speeches.
De waarheid zoals zij die ziet
Haar autistische bedrading maakt dat ze niet in staat is
iets anders te zeggen dan de waarheid zoals zij die ziet. Dat verklaart meteen
waarom miljoenen mensen met haar weglopen. We worden de hele dag bedolven onder
halve waarheden, reclame en soundbites. Ook zelf zijn we niet altijd 100
procent eerlijk; dat doen we om anderen niet te kwetsen of om onszelf beter te
verkopen. Wat een openbaring is het dan als iemand evident niet kan liegen.
Thunberg heeft geen behoefte om goed over te komen, ze begrijpt niet waarom je
de gevoelens van mensen zou moeten ontzien en van klimaat als onderwerp van
politiek moet ze al helemaal niets hebben. Zoals ze zei voor het Amerikaanse
Huis van Afgevaardigden: de dreiging komt niet van politieke tegenstanders maar
van de natuurwetten. In het zeil van het schip waarmee ze naar Amerika voer
stond: Unite behind the Science. De wetenschappers kennen de objectieve
werkelijkheid en weten wat er nodig is, dus moeten de politieke leiders en de
ceo’s, op wie ze haar pijlen richt, de wetenschap volgen, en wel meteen. Naïef
maar waar.
De vraag is hoe lang ze dit nog volhoudt. Haar toespraak
voor de verzamelde regeringsleiders bij de Verenigde Naties in New York klonk
geagiteerd, beschuldigend en boos en was daarom minder overtuigend dan haar
eerdere, meer beheerste optredens. Wordt de stress haar teveel? Staat ze op
instorten? Als ze dit jaar de Nobelprijs niet wint vraag ik me af of ze volgend
jaar nog in de race is. Maar op dit moment is zij de favoriet, ook van de
bookmakers. Hopelijk bezwijkt ze niet onder de roem; we kunnen haar slecht
missen.
Martijn Katan is biochemicus en emeritus hoogleraar
voedingsleer aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Voor bronnen en cijfers zie
mkatan.nl.
Aquarius 