Hé kerk, maak je niet zo druk over die ontkerkelijking (Sjoerd Mulder, Katern de Verdieping/Trouw, 7-7-21)
Boekrecensie Religie
De auteur: Jozef De Kesel is aartsbisschop van Mechelen-Brussel en in 2016 door paus Franciscus tot kardinaal gecreëerd.
De thematiek
De afgelopen twee generaties is de positie van de kerk in de maatschappij ingrijpend veranderd. Waar de kerk vroeger machtig en groot was, raakt ze in snel tempo invloed en leden kwijt. Veel gelovigen maken zich hier zorgen over en zoeken naar wegen om het tij te keren. In hun ogen is ontkerkelijking iets ergs, dat liefst teruggedraaid zou moeten worden. Kardinaal De Kesel wil bij dat beeld wat nuances plaatsen. Om te beginnen meent De Kesel dat de kerk gebaat is bij wat nuchterheid: deze krimp is niet ‘goed’ of ‘slecht’, maar allereerst gewoon de loop van de geschiedenis. Zo gaan die dingen soms. Sterker nog, volgens De Kesel moeten we rekening houden met de mogelijkheid dat het christendom wellicht uit ons werelddeel verdwijnt. Die verrassende optiek hangt samen met zijn overtuiging dat de westerse meerderheidskerk een historische uitzonderlijkheid was. Het is volgens hem veel natuurlijker, veel passender voor wat de kerk in wezen is, om als kerk marginaal te zijn, aan de rand van de maatschappij. De Kesel begint zijn essay met een historische terugblik op het Europese meerderheidschristendom, en kijkt vervolgens hoe eeuwenoude christelijke gemeenschappen in Azië en Afrika functioneren. Die oude gemeenschappen zijn altijd marginaal geweest en lijken dat ook niet erg te vinden. Ze hebben blijkbaar niet de behoefte om de samenleving te kerstenen of iedereen te bekeren. Tegelijkertijd zijn ze wel heel missionair: ze willen midden in die samenleving een getuige van het evangelie zijn. De Kesel vindt bij hen een nieuw perspectief op kerkelijke krimp voor onze samenleving. Misschien kan een kleinere kerk wel op een andere manier missionair zijn, suggereert hij. Niet door op strategische wijze de samenleving te veranderen of zieltjes te winnen, maar door in haar eigen unieke context sacrament te zijn van Gods liefde.
Opvallende stelling
Ook de apostel Paulus was er niet op uit om zoveel mogelijk zieltjes te winnen, zegt De Kesel. Paulus stichtte vele nieuwe gemeenschappen, maar schreef op een gegeven moment in zijn brief aan de Romeinen ook dat zijn taak in het oostelijk Romeinse Rijk was voltooid. Terwijl de grote meerderheid van de bevolking toch echt nog niet christelijk was. De Kesel wil maar duidelijk maken: als deze beroemde ‘apostel voor de heidenen’ zich tevreden stelde met een kleine gemeenschap in iedere stad, hoeft de kerk niet krampachtig te streven naar meer.
Kenmerkend citaat
“Missionering betekent niet noodzakelijk christianisatie van de samenleving. Missionering mag niet verward worden met het herstel van een homogeen christelijke beschaving. De Kerk is niet geroepen om stilaan zelf de wereld te worden en de ganse samenleving in haar schoot op te nemen. De Kerk is de gemeenschap van christenen, niet de verzameling van de bevolking (…) De Kerk is inderdaad geroepen om midden in de wereld teken van Gods liefde te zijn in woord en daad.”
Reden om dit boek niet te lezen
Dit essay is wat traag geschreven: De Kesel herhaalt zijn punt vaak in steeds verschillende bewoordingen, en wordt niet concreet. Wat betekent zijn visie nu voor al die kwakkelende parochiegemeenschappen en voor al die uitgebluste vrijwilligers die voor de zoveelste keer proberen om jongeren in de kerk te krijgen?
Reden om dit boek wel te lezen
Voor wie de kerk een warm hart toedraagt, is het bemoedigend te zien hoe De Kesel ontspannen omgaat met de kerkkrimp. Volgens De Kesel is de kerk niet afhankelijk van een machtspositie in het Westen, en is het Westen zonder de kerk ook nog niet verloren. We moeten dus niet proberen te redden wat er nog te redden valt van dat oude instituut, maar vol vertrouwen de onbekende toekomst in te gaan. De Kesel schetst die weg alvast: een kleine en bescheiden kerk die temidden van die pluralistische samenleving trouw weet te blijven aan haar eigen voluit christelijke roeping.
‘Geloof en godsdienst in een seculiere samenleving’, Jozef De Kesel Halewijn; 80 blz. €17,50
https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/1295/articles/1384197/35/1
Aquarius 