Oefening voor spiritueel georiënteerde volgers/lezers van deze site om typisch materiële denkfouten te ontdekken in onderstaande tekst

De verbondenheid met die er voor ons waren en die er na ons zullen komen (Column Bert Keizer, gezondheid&zorg, Katern de Verdieping/Trouw, 21-5-21)

Rudi Wester schreef een biografie van Jef Last. In de NRC van 15 mei doet ze erg relativerend over van alles en constateert: “Iedereen eindigt in de vergeetbak … Ik zit er verder niet mee. Ik wil alleen nog wel even aandacht voor die biografie, want daar heb ik echt iets belangrijks mee gedaan.”

Waarop de vergeetbak zei: geef maar hier.

In The New York Review of Books stuitte ik op een heel andere versie van de vergeetbak, waar we waarschijnlijk allemaal in gaan eindigen, Toby Ords boek The precipice: existential risk and the future of humanity. Wat ik erg vrij zou vertalen als: De afgrond: onzekerheden rond ons voorbestaan.

Het gaat hier om een poging helder na te denken over hoe alle mensen op aarde ten onder zouden kunnen gaan. Ik zeg het verkeerd. We gáán allemaal ten onder natuurlijk, maar dat gebeurt één voor één. Dit gaat om een andere overweging: de mogelijkheid dat alle mensen die er op aarde zijn door een ramp omkomen.

Het gaat om een verschrikkelijke gedachte, omdat er na het verdwijnen van de laatste mens niemand meer zou zijn die iets zou weten van wat ons allemaal is overkomen. Wij waren ooit in Gods hand, zelfs als er nergens meer een mens te bekennen viel, dan nog waren wij gezien. Maar als de totale vernietiging van de mensheid zou plaatsvinden dan zou Frits van Egters nu moeten schrijven: ‘Het is niet gezien, het is onopgemerkt gebleven’.

Terug naar planeet aarde. Wat kan ons gebeuren? Ord spreekt over een aantal dreigingen: nucleaire holocaust – botsing met meteoor – pandemie. Ord rekent uit dat de kans dat we onszelf totaal van kant maken duizend keer groter is dan de kans op een natuurramp. Nucleaire holocaust zal ons niet totaal wegvagen, ook niet als je de radioactieve fall-out en de nucleaire winter erbij neemt.

Klimaat? Zelfs als de temperatuur 20 graden stijgt, dan nog blijft er genoeg land en vers water over om een restje mensheid in stand te houden. Hoewel, er bestaat een kans op een op hol geslagen broeikaseffect waarin hitte waterdamp geeft, waterdamp hitte vasthoudt en de aarde honderden graden warmer wordt, zodat de oceanen verdampen. Het gebeurde op Venus. Ord ziet hier geen groot risico.

Afgenomen biodiversiteit is heel erg, maar zal ons niet uitroeien. Ord ziet twee echte bedreigingen: een pandemie door geknutsel met DNA en losgeslagen artificial intelligence. Wat die pandemie betreft: in 1995 lieten Australische wetenschappers een virus los dat in een paar weken 30 miljoen konijnen doodde. Ord ziet hier een aanzienlijk risico omdat je tegenwoordig online een DNA naar keuze in elkaar kunt laten zetten. Wist ik niet.

De grootste bedreiging is dan AI? Die begrijp ik niet goed. Het gaat om ‘the alignment problem’, hoe hou je de AI-hond aangelijnd? Het zal niet lang meer duren of computers worden intelligenter dan wij, alleen kennen ze geen waarden. En waarden zijn niet te verankeren in algoritmes.

Ik zou zeggen: als een computer rare dingen gaat regelen, dan zet je hem toch uit? Maar kennelijk ligt het ingewikkelder dan dat. Stel dat een op hol geslagen computer een verkeerschaos organiseert. Je zet hem uit. Maar hij heeft je hand gezien die naar de uitknop ging en onmiddellijk een noodsignaal uitgezonden naar honderdduizend andere computers die aan de ic’s van 100.000 ziekenhuizen zuurstof leveren en daar nu mee stoppen? Ik weet hier veel te weinig van.

Een heel andere vraag in deze context is hoe erg wij, de nu levenden, het zouden vinden als de mensheid zeg in 2150 ten einde komt? Nog 130 jaar te gaan. Dat is een ellendig vooruitzicht. Het zou ons bijna doden in ons denken en doen rond kinderen hebben, het restaureren van kathedralen, het schrijven van gedichten, de zorg voor mogelijk uitstervende planten en dieren, het bouwen van huizen, het doen van wetenschappelijk onderzoek enz. enz. En dat komt omdat we niet alleen met alle mensen die nu om ons heen zijn willen leven, maar omdat we deze verbondenheid ook voelen met die er voor ons waren en die er na ons zullen komen. Het gaat om iets eeuwigs en we doen net alsof daar geen vergeetbak voor bestaat.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/1256/articles/1356361/37/2

Een nadenkertje! Wel is wiskunde alléén waar als je de juiste logicaregels toepast

Taal kan wartaal zijn wiskunde alleen waartaal (Column Jan Beuving, Wetenschap, Katern de Verdieping/Trouw, 24-4-21)

Niet gehinderd door enige academische kennis op het gebied van taalwetenschap probeerde ik deze week een antwoord te formuleren op de vraag: wat is taal? Dit naar aanleiding van het bericht van de Universiteit van Hull, ruim een week geleden, dat studenten niet meer gecorrigeerd mogen worden bij het maken van spel- en grammaticafouten. Daarbij zou namelijk inclusiviteit en diversiteit in het gedrang komen.

Terecht merkte Welmoed Vlieger deze week in Trouw op dat goed onderwijs voor iedereen in de samenleving uitsluiting zou voorkomen. Graag voeg ik daaraan toe dat communiceren in je eigen taal ook zou helpen. Studenten gedwongen Engels laten schrijven, terwijl ze in het Nederlands dromen, denken en doen, is funest voor de nuance, en daarmee voor de boodschap. Ik heb boeken vol wetenschapsfilosofen in het Engels moeten lezen, bespreken en samenvatten. Daarmee is niet zelden de inhoud en in veel gevallen de literaire kracht van hun ideeën bij mij verloren gegaan.

*Je kunt hierover heel anders denken. Wat mijn eigen ervaring als student gedragswetenschappen ben ik ook opgeleid met handen vol anderstalige boeken (vooral Engels) en toen bestond er nog geen Google-translate, wat vandaag wel mogelijk is. Maar mijn ervaring leerde me dat als je toch met vakgenoten wilt communiceren je toch in de betrokken taal de weg moet weten. Dat betekent ook dat als je geen andere talen beheerst dan je moedertaal, dat ‘veld’ dus ontoegankelijk is. Maar het valt dus wel te leren want waar een wil bestaat, is er ook een weg als je maar over doorzettingsvermogen beschikt. En dan doen dromen in het Nederland s etc. er helemaal niet toe.    

‘Op Twitter las ik een reactie van wetenschapsjournalist Govert Schilling: ‘Dat je pas natuurkunde mag studeren als je een beetje fatsoenlijk kunt rekenen is ook zó non-inclusief. Zo blijft dat vak gekoloniseerd door de elite.’ Hoewel dat sarcasme begrijpelijk is, gaat de vergelijking toch enigszins mank. Immers: de uitkomst van een som is een stuk absoluter dan de uitkomst van een zin. Iemand die niet kan rekenen, kan inderdaad geen natuurkundige worden. Maar iemand die grammatica en spelling niet op orde heeft, kan wél een heel goede denker zijn. Misschien zelfs een goede schrijver.

*Dit laatste mag nader worden uitgelegd aangezien geen uitgever met werk aan de slag gaat als het rammelt van de spelfouten; en dat geldt ook voor examens VO: zonder taalbeheersing geen universiteit.  

‘Taal is volgens mij ten diepste een communicatiemiddel. Zoals een wiskundig bewijs de waarheid van een stelling wil aantonen, zo wil een zin of zelfs een klank altijd een boodschap overbrengen. Of dat nu ‘kun je even de boter aangeven’ is aan de keukentafel, of ‘oefff’ in een voetbalstadion: taal communiceert. Een gevoel, een vraag, een feit, een leugen: alles kan in taal gevangen worden. Wiskunde brengt alleen de waarheid over. Taal kan ook wartaal zijn, wiskunde is altijd waartaal.

*Ook in de gamma- of gedragswetenschap geldt dat er maar één norm is om een voldoende voor een paper of scriptie te krijgen (en uiteindelijk de bul) is dat het logisch en consistent moet zijn, want als je die beheersing op orde hebt, is de grammaticale ook in orde. Dus dat maakt het verschil met wiskunde niet uit.

‘Taal is bovendien veel gedifferentieerder dan wiskunde. Je kunt bijvoorbeeld bij het sportnieuws van deze week opmerken: ‘De Europese Super League bleek voor de clubs niet zo’n goed idee’. Je kunt ook schrijven: ‘Die kk ESL maakt clubs fokking kapot!!’ Of: ‘Wie vergiftigd door hybris meent van Scylla en Charybdis de kapiteins van zijn zelfverzonnen zilvervloot te mogen maken, kan zomaar op het sobere schuitje van Charon terechtkomen, ondervonden deze week twaalf in oliedollars en ander smeergeld verdronken voetbalclubs’. Dat komt drie keer op hetzelfde neer, maar of je het begrijpt hangt af van je kennis van het Nederlands, straattaal of Griekse mythologie.

‘En verandert de communicatiestijl niet toch iets aan de nuance en daarmee aan de inhoud van de zinnen? Met twee verschillende bewijzen kun je exact dezelfde waarheid aantonen in de wiskunde. Maar met verschillende woorden kun je volgens mij zelden exact hetzelfde zeggen. ‘Er zit 1 dm3 melk in dat pak’ en ‘er zit één liter melk in dat pak’ lijken precies hetzelfde, maar het zegt iets over de taalgebruiker en dus over de inhoud (in dit geval ook letterlijk) als je dm3 in plaats van liter gebruikt.

Stel je voor dat een leraar Nederlands deze gedichtbespreking leest: ‘Die shizzle van Vasalis over de idioot in het bad is effing wix! Ik voel die leipe frea, weet je, hij is me brada. Ik word óók para op die scorro elke week, ik wil met hem choken man.’ Dat wordt waarschijnlijk niet geaccepteerd. Dat is logisch, want we moeten met elkaar een bepaalde taal afspreken om in te communiceren. En de zorgvuldigheid waarmee die afgesproken taal vervolgens wordt opgeschreven, doet ertoe. Inhoudelijk verandert een spelfout of grammaticale miskleun misschien niets, maar als lezer merk je liefde en toewijding in de details – of het gebrek eraan als het wemelt van de fouten.

Toch zijn er ook mensen voor wie het niet uitmaakt. En mensen die de spelling echt niet beheersen, met hoeveel liefde ze ook schrijven. Juist die mensen wil Hull niet buitensluiten, dat is te prijzen. Want ook in straattaal kun je Vasalis’ idioot omarmen. Een anders geformuleerde of verkeerd gespelde hartenkreet zegt vaak meer dan een vlekkeloze zin die liefdeloos is opgeschreven.

*Zo ge(be)redeneerd klopt alles, maar we leven nog steeds in een rationele, ofwel verstandelijke, wereld waar alles op beheersing van je vakgebied neerkomt.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/1234/articles/1340936/48/2