De katholieken staan zichzelf in de weg (Column Stephan Sanders, Katern religie&filosofie/Trouw, 19-9-23)
Hoe een stevige, zelfverzekerde meerderheid in relatief korte tijd een minderheid kan worden. Ik heb wat uitslagen nagekeken van Tweede Kamerverkiezingen van het CDA: in 1981 kreeg die partij nog 31 procent van de stemmen, in 1989 was het meer: 35 procent, en voor de laatste Kamerverkiezingen in 2021 staat er een magere 9,5 procent. Dat percentage zal voor de komende verkiezingen nog weer een heel stuk lager zijn: peilingen voorspellen 2,6 procent.
In 1980 werd dat CDA opgericht, bestaande uit twee protestants-christelijke partijen en een katholieke. Die laatste, de KVP, was de grootste en zou vanaf 1946 tot aan die samensmelting in 1980 al die tijd deel uitmaken van een zittend kabinet. Vanuit het centrum van de macht nu naar de marge: vooral de katholieken moeten na de oorlog het idee gekregen hebben dat zij politiek onmisbaar waren.
Ik overdenk dit alles bij een bezoek aan Ons’ Lieve Heer op Solder, het Amsterdamse museum met schuilkerk, waar eeuwen geleden de katholieken zich ook gedeisd moesten houden. Vanaf 1579 was de Nederduits Gereformeerde kerk (later de Nederlands Hervormde kerk) de staatskerk van de Republiek.
Katholieken werden niet massaal afgeslacht, maar hun kerken en kloosters werden wel geconfisqueerd, en hun erediensten moesten in het verborgene gehouden worden. Vandaar deze schuilkerk, in het hart van het oude Amsterdam.
Vanaf 1853, na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie, mochten de katholieken weer kerken bouwen. Nu, dat hebben ze dan ook voluit gedaan, iets langer dan een eeuw. De ironie van de geschiedenis wil dat niets een verdere uitbreiding van het katholieke kerkennet in de weg staat, behalve dan de katholieken zelf. Er zijn er steeds minder van, en als kerkgangers hebben de meesten afgehaakt.
Maar in haar boek Katholiek in de republiek dat drie jaar geleden verscheen laat Carolina Lenarduzzi zien hoe machtige katholieke patriarchen en patriciërs vanaf 1570 vanuit het centrum naar de zijbeuken werden gedreven. En nogmaals, in die zijbeuken mochten ze geen aanstoot geven. In een keer: van machtig naar nauwelijks gedoogde minderheid.
Nee, de geschiedenis herhaalt zich niet, de huidige afkalving van het CDA als exponent van christelijke politiek is door kiezers zo gewild en gekozen. Er geldt geen verbod, maar de aantrekkingskracht van de ‘K’ (katholiek) en zelfs die van de ‘C’ (christelijk) is ernstig teruggelopen.
“We rule this country” is een uitspraak die vaak wordt toegeschreven aan J.P. van Iersel, afkomstig uit christelijke werkgeverskringen, om de almacht van het CDA weer te geven. Dat heeft de man nooit gezegd, de quote luidt: “We just run this country”. Van Iersel beschreef daar de feitelijke gang van zaken, al kan enige hoogmoed hem niet ontzegd worden.
Er zijn kleinere partijen als de ChristenUnie en de SGP, die hun christelijke beginselen nog steeds fier in het vaandel voeren. Maar minstens zo fascinerend is de nieuwe marketingtechniek, waarmee delen van wat vroeger bekendstond als ‘christelijke politiek’ nu naar de kiezer wordt gebracht. Zowel de BBB als de NSC van Pieter Omtzigt is een seculiere partij, waar een forse dosis christelijke of zelfs katholieke inbreng niet geschuwd wordt. Maar zeg het niet hardop, want dat stoot de kiezer af. Het christelijke erfgoed kent opnieuw ‘schuilkerken’, nu om electorale redenen.
https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/1974/pages/28/articles/1896320/28/2
Aquarius 