Stelling: Vanuit mijn eigen opleidingsachtergrond van het staatsrecht (via politieke wetenschappen), begin ik natuurlijk met de ontwikkeling in twee historische fasen: de langdurige ‘emancipatiefase’ die zich vanuit het recht of rechtsbeginselen ontwikkelde (1848-2019) en de nieuwe ‘identiteitsfase’ (vanaf 2019) die ik voor de goede orde nu zelf aan het ontwikkelen ben: deze tweedeling is wetenschappelijk niet-bestaand en dus onbekend; en dus schep ik nu zelf deze tweedeling op mijn gevoelsbasis (of intuïtieve basis zoals ik het ook kan noemen): omdat ik sinds de covidpandemie veel analyses uit kranten (en een boek van Bas Heijne van vorig jaar) heb gelezen die mij duidelijk hebben gemaakt dat er een psychologisch-politieke factor is ontstaan dat ik in deel 2 uitleg.
Daarom eindigt mijn ‘emancipatiefase’ ook in 2019, toen covid19 in Wuhan uitbrak en die een mondiale ‘revolutie’ in de vorm van een ommekeer door verschillende lockdowns heeft veroorzaakt. Ons hele leven werd immers overhoop gegooid. We worstelen samengevat nu met het verschil in meningsvorming tussen het traditionele juridische grondbeginsel van de vrijheid van meningsvorming ofwel meningsvrijheid. En juist op dit laatste begrip van de ‘meningsvrijheid’ doet zich nu een groot probleem voor: een mening dat iets anders is dan een feit, want een mening behoort tot de wereld van eerste ‘oriëntaties’ die nog niet getoetst of gecontroleerd zijn op ‘waarheidsgehalte’ zijn in wetenschappelijke zin en dus gecheckt in de algemeen erkende bronnen binnen de wetenschap.
Het gaat hier dus om de overgang van privé ‘mening’ tot een feit of een vast te stellen verificatie van de ‘juistheid’ van die mening, die dan als wetenschappelijk feit kan worden erkend als die stelling via een ‘promotieprocedure’ wordt erkend onder toeziend oog van een begeleidingscommissie die zal leiden tot een openbare verantwoording van de geponeerde stellingen wordt goedgekeurd. Er is dan dus sprake van een bewijsvoering van een mening tot een erkend standpunt dat officieel geverifieerd is.
‘De discussie over vrijheid van meningsuiting zit vast. Er is bijna geen onderwerp waar we het zo vaak over hebben, maar ook geen onderwerp waar we zo weinig stappen zetten.’ (Paul Teule, De Brainwash Academie, brainwash.nl, — 4 jaar geleden [dus 2016!]
Negatieve vrijheid is het halve verhaal
Ik denk we in Nederland eigenlijk niet echt weten wat vrijheid is. Dat komt omdat we het niet willen definiëren, omdat we bang zijn dat we dan die vrijheid inperken, maar ik denk ook dat het is omdat we denken dat we weten wat het is. En dat vrijheid gewoon vrijheid is. Namelijk dat je kan doen wat je wil, dat je niet beperkt wordt, dat je niet in de weg gezeten wordt, dat er zo min mogelijk regels zijn en dat alles mag. Ik denk dat we ons niet bewust zijn dat dat inderdaad vrijheid is, maar dat dat maar het halve verhaal is. Dat vrijheid deze negatieve kant heeft, afwezigheid van grenzen en beperkingen, maar dat vrijheid ook een positieve dimensie heeft.
Positieve vrijheid
De positieve dimensie van vrijheid is de andere kant van je vrijheid. Dus enerzijds moet je niet in de weg worden gezeten als je iets wil -je wil het graag doen-, maar anderzijds moet je ook daartoe in staat zijn. Op de vrije markt wil je graag dat de overheid niet bepaalt of je wel of niet een courgette koopt, maar je wil ook wel dat er een markt ligt. En je wil ook dat je eigendom wordt gerespecteerd en je wil ook dat als je iets koopt dat er een etiket op staat zodat je kan zien wat er in zit. Dus naast de afwezigheid van de overheid, hebben we ook de aanwezigheid van de overheid nodig, om überhaupt die vrijheid mogelijk te maken, zodat je daadwerkelijk kan doen wat je wil op de vrije markt. En zo hebben al onze vrijheden zo’n positieve dimensie. Negatieve vrijheid gaat over: wat moet er allemaal afwezig zijn? En positieve vrijheid is heel simpel: wat moet er allemaal aanwezig zijn? En ik denk dat beide samen echt vrijheid is.
“Vrijheid van meningsuiting is niet alleen dat je kan zeggen wat je wil, zonder beperkingen of regels. Dat is maar het halve verhaal.”
Wat is het doel van meningsvrijheid?
‘Wat er mis is met de discussie over vrijheid van meningsuiting is dat we die alleen maar voeren op basis van negatieve meningsvrijheid. Alle beperkingen en regels proberen we zoveel mogelijk weg te houden en dan zouden we maximale meningsvrijheid hebben. Ik denk dat het belangrijk is om eens goed te kijken naar wat we nou echt verstaan onder meningsvrijheid en wat we daar mee willen. Natuurlijk willen we niet belemmerd worden en dat er geen censuur is, maar we willen meer. Ik denk dat we enerzijds onze mening kunnen vormen en we willen toegang hebben tot informatie. Daar hebben we andere mensen voor nodig, die ons kritiek en andere dingen aanreiken. En anderzijds willen we ons ook graag uiten te midden van anderen. Natuurlijk mag iedereen zich wat mij betreft altijd en overal uiten, maar ik denk dat mensen graag anderen willen bereiken, dat anderen luisteren, er getuige van zijn, of overtuigd worden. Als mensen dat graag willen, dan opent die positieve dimensie zich. Als je de positieve dimensie van meningsvrijheid ziet, dan zie je dat je informatie nodig hebt, dat je taal nodig hebt, dat je media nodig hebt, dat je podia nodig hebt. En die maken we allemaal samen met elkaar.
*Hier worden belangrijke aspecten genoemd: ‘Niet belemmerd worden in meningsuiting en er bestaat verbod op censuur: beiden staan als klassieke grondrechten in de grondwet, naar de eerste wel onder het voorbehoud van ieders verantwoordelijkheid voor de wet en dat betekent dat je anderen ofwel de medemens niet mag beledigen of kwetsen, geen smaad en laster plegen of toedienen, en dus generlei kwaad aandoen. Dit betekent ook dat meningenvrijheid altijd is gebonden aan ‘beperkingen’ en niet in ‘absolute’ zin bestaat: de medemens mag niet gehinderd worden in zijn vrijheid. ‘Maximale meningsvrijheid bestaat dus niet’. Het is meningsvrijheid onder voorwaarden. En om dan maar direct ook een heel actueel probleem aan te kaarten: de vrijheid die we onder de huidige covidpandemie krijgen opgelegd vloeit voort uit de volgende logica: omdat 95% van de bevolking ‘ernstige’ last heeft van chronische stervens- en doodsangst (door covid of een andere virus- of bacteriële infectieziekte), betekent dat dat alles eraan gedaan moet worden om de stevenskansen zo te beperkt mogelijk te houden en dat kan dus alleen door gezonde mensen veel vrijheid – ofwel bewegingsruimte – te ontnemen om bestemmingsgevaar te voorkomen.
En de tweede is het verbod op censuur en dat betekent dat er geen toestemming vooraf door de overheid hoeft te worden (af)gegeven om een uitspraak publiek te maken en dan is er altijd sprake van kritiek op het gezag ofwel de regeling. Dat geldt dus in democratisch geregeerde landen en niet in communistische want daar bestaat alleen maar één partij die de alleenheerschappij heeft. Het verbod op censuur is pas tijdens het ontstaan van nieuwe grondwetten ontstaan (1848) omdat de toenmalige koningen Willem 1, 2 en 3 allemaal autoritaire regeringen waren en onder 1 is de macht van de koning voor het eerst beperkt door de nieuwe en moderne grondwet (die in grote lijnen nog steeds bestaat met ondertussen veel aangebrachte wijzigingen) en moest dus voor ieder wetsvoorstel door de Tweede Kamer worden goedgekeurd en niet meer door de koning zelf.
Wordt vervolgd
Aquarius 