Omdat de westerse filosofie puur rationeel is – of ‘ingesteld dan wel georiënteerd’ zo men wil – vanuit de traditie van de Verlichting – heeft het de slag gemist die Plato heeft vastgelegd met zijn Ideeënwereld omdat dát het terrein van de Geest, van de Atman @trouw

Stelling: Deze kop verdient natuurlijk een toelichting omdat de genoemde Atman in de westerse filosofie onbekend is en dat is logisch als de rationaliteit dominerend is, want allesoverheersend, en dus ‘dictatoriaal’ bezig geweest met zijn kapitalistische handelsgeest, de wereld veroverend tot in het heden. Daarmee de kracht van het geestelijk denken volkomen negerend of zelfs structureel vernietigd, want dat komt bij ons in het westen niet op.

Alleen al de wetenschappelijke neurologische ontwikkelingen in het westen bewijzen de invloed van dat rationalisme. Hoe is het mogelijk dat ‘rationalist‘ Keizer zo eenzijdig is bezig is geweest in zijn denken? Dat is veroorzaakt door de medische wetenschap die zich in de luren heeft laten leggen door het (neo)darwinisme, die de rationaliteit zoveel macht heeft gegeven dat alles buiten de rationaliteit in de verdomhoek terecht is gekomen.

Er valt meer te vervloeken vanwege deze eenzijdigheid van de westerse filosofie, hetgeen nu zelfs in de politiek zichtbaar is geworden: de algemene onkunde in het westen over het begrip ‘geest’  is zelfs nooit doorgeprikt door de theologie die dat ‘zwarte gat’ – het missen van de belangstelling om de Geest te onderzoeken – en te analyseren. Vandaar het atheïsme als grootste misverstand van het westerse rationalisme, waardoor ze de boot hebben gemist. Dat wreekt zich in het wereldbeeld van vandaag de dag met een onuitputtelijke chaos overal.

Tot bijna slot een toelichting op ‘Geest, van de Atman’. ‘Een centraal begrip uit het Indiase denken dat letterlijk ‘zelf’ betekent. In de vroege Upanishads wordt beschreven hoe de mens de verlossing kan bereiken door zijn gehechtheden los te laten en zijn Atman re realiseren. Op dat moment ontdekt hij dat zijn Atman samenvalt met Brahman. [Bron: Michiel Dijkstra, Basisboek Oosterse filosofie. ISVW Uitgevers Leusden (3e dr.); 2021; 140]

*Het échte slot is een min of meer een persoonlijke getuigenis vanwege de vraag ‘hoe’ je Atman kunt ‘ontwikkelen’. Door de volgende stap(pen): Ga in alle rust wandelen in een bos. Zet al je gedachten uit je hoofd door je te concentreren op alle bomen en bloemen die je tegenkomt en probeer te voelen wat die ‘wezens’ van die bomen (vooral bomen dus vanwege het kleinere aantal dan bloemen die in een te grote hoeveelheid aanwezig zijn) je te vertellen hebben. Ga uit van de ‘veronderstelling’ dat die bomen – stuk voor stuk vanuit een gemeenschappelijk want collectief bewustzijn – dat ze jou al wandelen ‘zien’ en óók precies in de gaten houden omdat ze zijn erg verlangend naar contact met de mensen – in het algemeen gesproken – maar ook naar de ‘passsanten’ die voorbij komen, maar ze zien ook dat de gemiddelde wandelaar daar geen besef van heeft. Weet je ‘dit’ wel – zoals dat eenmaal ervaren heb – en bij mij het geval nadat ik erover gelezen had – opgedaan toen ik jaren geleden op deze manier voor het eerst door een bos in mijn woonomgeving liep. Ik had vrij snel direct contact met die bomen en dat gaf me een universeel gevoel – je vloeit samen met die bomen – omdat ik mij één voelde met deze vriendelijke wezens die zich erg verheugd voelden dat ik op deze manier een groet bracht. Ik ‘weet’ nu dat ik op een onverwachte en dus ‘verrassend waanzinnige’ manier contact had gekregen met de natuur. Het is dus een werkbare manier om levend contact met de natuur te krijgen en hun gevoelens van dat moment ook te kunnen registreren. En dat brengt mij ook onverwacht tot mijn herinnering dat ik nog verder terug – minstens 10 jaar geleden) in de bossen van Arnhem kon ervaren welke bomen – delen van die bossen – daar nog vol trauma’s stonden vanwege de gevechten van WO2. Zo goed als ik ook in staat was – ongeveer in dezelfde periode – om op oorlogsbegraafplaatsen in Vlaanderen te voelen waar de zielen van omgekomen soldaten nog aanwezig waren en welke graven inmiddels ‘schoon’ waren. Die nog aanwezige zielen heb ik doorgestuurd naar de landen van het Licht. Dus is dat voor mij een ‘ervaringsgegeven of -feit’ geworden.

Een boek dat bewijst dat verwondering niet pretentieus hoeft te zijn (Tjesse Riemersma, Religie En Filosofie, Katern de Verdieping/Trouw, 12-6-24)

Denken boekrecensie | Het raadsel van de geest: een filosofisch onderzoek

Bert Keizer,[i] Lemniscaat; 373 blz., € 29,99

****

Het boek

In Het raadsel van de geest brengt Bert Keizer op aanstekelijke wijze een van de hardnekkigste problemen uit de westerse filosofie in kaart. Wat blijft het toch verwonderlijk dat gedachten, pijn en emoties geen plek lijken in te nemen tussen de dingen. Waarom vullen geestelijke dingen geen ruimte zoals een fietspomp en een walnootboom dat doen?

Nog gekker is natuurlijk dat geest en materie wel uitwerking op elkaar hebben. ‘Hoe kan een geestelijke gebeurtenis (ik wil een kopje van de tafel af duwen) ertoe leiden dat mijn hand het kopje van de tafel veegt? Het is echt heel raar’, schrijft Keizer. ‘Het is net zo bizar als de mogelijkheid dat een stuk ijzer sneller zou gaan roesten als jij er boos naar kijkt. Dat kan toch niet?’

In het eerste deel van het boek vat Keizer verschillende denkers samen die de kloof willen dichten. Neurowetenschappers proberen de geestelijke ervaring bijvoorbeeld te reduceren tot hersenactiviteit. Dat leidt tot boeken als Wij zijn ons brein van Dick Swaab, een geliefd doelwit voor Nederlandse filosofen.

Volgens de ‘neurosofen’, zoals Keizer deze wetenschappers noemt, is iedere emotie uiteindelijk te correleren met de activiteit van een bepaald kluwen neuronen. Hij is er niet van onder de indruk. ‘Ze vergeten dat gedachten en emoties evenveel op neuronen lijken als op bloedvaten of darmen. Je zult aan de breinbezitter moeten vragen wat hij denkt of voelt of moeten kijken naar wat hij doet, voordat je kunt zeggen waar bijvoorbeeld ‘heimwee’ zit.’ Je zult, met andere woorden, het geestelijke moeten raadplegen.

Ook filosofen als John Searle en Richard Rorty slagen er volgens Keizer niet in om voorbij dit basale probleem te komen. Ze schrijven indrukwekkende boeken, maar landen stuk voor stuk uiteindelijk weer op een onoverbrugbaar onderscheid tussen het geestelijke en het lichamelijke. Het lukt maar niet om het mysterie te doorgronden.

Keizer sluit af met een ideeëngeschiedenis. Hoe ontstond ooit de gedachte dat het geestelijke en lichamelijke twee verschillende realiteiten zijn? Via de Griekse presocratische filosofen eindigt hij bij Plato – hoe kan het ook anders – die de wereld van Ideeën verheft boven het aardse bestaan. Deze duik in de oorsprong van het probleem brengt hem tot een gedurfde uitspraak: het onderscheid tussen lichaam en geest laat zich niet oplossen. Je kunt er enkel vanaf komen door de klok terug te draaien naar de tijd voor de Grieken, toen het onderscheid nog niet bestond. Dat wil zeggen: ‘Deze tandpasta krijg je niet meer terug in de tube’.

Typerende passage

‘Thomas Nagel stelt dat andere schepselen die eveneens voorbij de indrukken (hun indrukken) kunnen wroeten, ook met de atoomtheorie op de proppen zouden komen. Ik denk van niet. Probeer ik nu te zeggen dat Nagel er naast zit? Keizer neemt het op tegen Nagel? (De plantsoendienst Soest staat op tegen de Amerikaanse luchtmacht?) Nee, maar… of ja, eigenlijk wel.’

Reden om dit boek niet te lezen

Keizer is niet erg origineel in zijn bronkeuze. Het zijn veelal de grote mannen van de westerse filosofie die hij hier inzet: Plato, Descartes, Rorty, Dennett. Wie een platgetreden onderwerp als de filosofie van de geest aanpakt, mag wel wat avontuurlijker zijn. De opeenvolgende samenvattingen van filosofische werken worden bovendien soms wat eentonig.

Reden om het boek wel te lezen

Hoe vat je Het raadsel van de geest in een paar woorden samen? Een optie: Bert Keizer las boeken en vertelt ons daar nu over. Op sommige momenten is het niet meer dan dat en ben je daar als lezer erg tevreden mee. Keizer is een eekhoorntje dat zijn wangen volstopte en de eikeltjes voor zijn voeten uitstort op de grond. Daar vind ik wel wat van, zegt hij terwijl hij naar de buit wijst. Met gedurfde bescheidenheid laat hij zien dat verwondering niet pretentieus hoeft te zijn.

*Wat wordt hier bedoeld? Iedere verwondering is pretentieus omdat het noopt tot onderzoek en oplossing van schijnbaar onoplosbare vraagstukken.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/2196/pages/36/articles/2057320/37/1

---

[i] De auteur: Bert Keizer is filosoof, arts, columnist, en werkzaam bij het Expertisecentrum Euthanasie. Eerder schreef hij Het refrein is Hein, Leven en werk van Ludwig Wittgenstein, Tumult bij de uitgang en Reis om de dood.

Samenvatting van het boeddhistische begrip Leegte; dus los van het bijbelse scheppingsverhaal in Genesis waarin de leegte beschreven staat; dat is schijnbare leegte vanwege de aanwezige, maar onzichtbare scheppingsenergie

*Voor alle zekerheid geef ik hierbij mijn eigen samenvatting van het gesprek dat ik mijn vriend en boeddhist Shivatje heb gevoerd, naar aanleiding van dit begrip dat in alle wereldwijde religies speelt, maar nergens precies omschreven staat. Vandaar dat ik over de boeddhistische invulling van dit begrip overleg heb gehad met genoemde vriend.

Overigens nog een kanttekening: ik ben ervan overtuigd dat in onze duale wereld gaan leegte bestaat maar wel het verband tussen leegte enerzijds en vorm en een vorm van ‘onzichtbare’ werkelijkheden die schijnbaar leegte zijn en dus geen werkelijke leegte.

En tot slot een laatste kanttekening: geen enkele wijsheidsschool uit het verre verleden is volmaakt, noch perfect geformuleerd omdat alle het allemaal mensenwerk is geweest met alle inherente vergissingen vandien.

En in de transformatie naar de nieuwe tijd en nieuwe wereld waar nu nu naar op weg zijn, betekent ook dat al die bedoelde ‘scholen’ hun waarde hebben verloren, zodat niets uit de oude tijden nog een functie voor de wereldgemeenschap van vandaag kunnen hebben. Alles is illusie vanwege de onkenbare Liefde, naast het volmaakte Licht.

Hans le Grand is een nuttige auteur om naast andere boeken te lezen

[27[i]] ’Het wereldbeeld dat de wereld in essentie uiteindelijk één natuurkundige formule is, is weliswaar heel modern en goed wetenschappelijk onderbouwd, maar helpt ons niet bij onze beslissingen hoe we betere mensen kunnen zijn. De wereldbeelden dat de wereld Gods [christelijke] creatie is, of dat de wereld leegte is [boeddhisme], zijn misschien religieus gezien wel heel krachtig, maar veronderstellen zaken die we voorlopig, als religieuze zoekers, liever openhouden.

Mijn [auteur] voorstel is daarom ons denken over goed en kwaad te laten bepalen door het wereldbeeld als omgeving voor leven, en menselijk leven in het bijzonder.

Dit wereldbeeld is zo breed dat het rui8mte biedt voor een groot aantal religieuze manieren om tegen de wereld aan te kijken. Zo sluit het bijvoorbeeld niet uit, dat de wereld, als omgeving voor ons leven, door God geschapen is. Ook sluit het niet uit, dat de wereld, als omgeving voor ons leven, uiteindelijk leegte is.’

*Hier wordt die leegte niet nader toegelicht, maar de auteur vermoedt waarschijnlijk dat dit bekend is bij de spiritueel geïnteresseerde burgers. Daarom mijn toelichting: die leegte heeft mijns inziens te maken met de geestelijke, ofwel niet-stoffelijke werelden, waarmee de hemelen worden bedoeld. De boeddhist gaat ervan uit dat de stoffelijke planeten gekenmerkt worden door mensen die daar leven en hun eigen omgeving kunnen scheppen met hun creatieve en verstandelijke vermogens, die in de nonstoffelijke werelden niet voorkomen. Daarom valt mijns inziens die stoffelijke (en duale) werelden als aanvullend op de geestelijke werelden te beschouwen omdat daar de goddelijke of kosmische beelden worden gevormd. Maar de basis is de eeuwige goddelijke Kracht die Almacht en Alkracht vertegenwoordigt. Of het boeddhisme er ook zo over denkt, is mij onbekend.

---

[i] God? Zoeker, wat geloof je? Uitgeverij Van Warven, Kampen 2023

Belangwekkende signalementen in onze maximaal hectische beschaving @volkskrant

Stelling: Onderstaand interview met een sportpsychologe die de taak van mentalcoach bekleedt en uitoefent binnen de professionele voetbalwereld, en dus te maken heeft met extreem hoge eisen – vanwege de commerciële belangen binnen de topsport – die aan de betrokkenen gesteld worden, vormt dit artikel een goede basis om te onderzoeken hoe iedere burger annex profsporter én dus binnen kringen van de hoogste managementsferen in het bedrijfsleven, moet leren omgaan met die omstandigheden die een generatie terug nog niet bestonden. ‘Dealen met faalangst is dus een thema dat iedereen in deze tijden aangaat, omdat daaraan niemand ontkomt; géén topsporter, géén nieuwetijdgeneratie, noch topmanagers. Vanwege de druk op de innerlijke balans. Universeel thema dus.

Dealen met faalangst (Willem Vissers, Katern V/de Volkskrant, 5 juni 2024)

Voetbal: Mentale coaching

De voetbalwereld rolde over haar heen en ze kreeg doodsbedreigingen toen ze zich uitliet over de situatie bij Ajax. Toch zet psycholoog Annemieke Griffin-Zijerveld haar werk in de sport voort. Ook tijdens het EK zal ze individuele profs begeleiden, onder wie spelers van Oranje.

Op de laatste dag van de competitie brak klinisch psycholoog Annemieke Griffin-Zijerveld (45) haar sleutelbeen, nadat Calvin Verdonk van NEC een bal uit frustratie keihard in de dug-out schoot. Daar zat zij, de psycholoog van Almere City. ‘Het was een mooie breuk.’ Lachend: ‘Nu ben ik ook een keer geblesseerd geraakt en hoor ik er echt bij.’

Ze ontvangt thuis, tussen het groen in Ukkel, bij Brussel. Ze noemt zichzelf een vrouw met een ‘vrije geest die het leven neemt zoals het komt’, en ze is rechtstreeks in haar communicatie. ‘Ik zit er niet om vrienden te zijn, maar om iemand beter te maken.’ Ze werkt met een aantal spelers op het EK, op individuele basis, als pion in het soms uitgebreide netwerk van begeleiders dat bij de ‘onderneming’ van een voetballer betrokken is.

Op het EK kijkt de wereld straks naar de fysiek en mentaal zwaar belaste voetballer, die kan lijden onder het snelle oordeel en zich probeert af te sluiten. ‘De kunst is om met druk te leren omgaan. Ik noem het gedragscontrole en emotionele controle. Het is soms moeilijk om je volledig op je taken te richten, terwijl het altijd neerkomt op hetzelfde: doe gewoon je werk. De rest is ruis.’

Ze begeleidt onder anderen Denzel Dumfries, die tijdens het WK in Qatar, na de achtste finale tegen de Verenigde Staten waarin hij uitblonk, vertelde hoe zijn sessies met Griffin hem hadden geholpen om te gaan met zijn kwetsbaarheid. ‘Het was prettig dat hij aandacht aan het vak gaf, dat hij liet zien dat je gebruik kunt maken van specialisten, of het nu een loopcoach is of een mentale begeleider. Het mooie is dat hij altijd in zichzelf geloofde, hoewel de meeste mensen dachten dat hij de top nooit zou halen. Ik zie ons nog zitten bij Sparta, een van de eerste keren dat ik hem sprak. Hij zei: ‘Ik wil heel graag in het Nederlands elftal spelen. Mensen vinden het grappig als ik dat zeg, maar ik weet dat ik dat kan.’ Toen zei ik tegen hem: ‘Als je zelf overtuigd bent, is het goed.’ Spelers moeten leren dat niet alles perfect hoeft te zijn om optimaal te presteren. Het durven spelen en doen kan iemand al heel speciaal maken.’

Anders ging het in de kwartfinales tegen Argentinië. Dumfries veroorzaakte een strafschop en gedroeg zich vervelend bij de strafschoppenserie. ‘Het nadeel van een high is dat er ook weer een low komt. Als je met bravoure speelt als jezelf, om te winnen, moet je ook accepteren dat je kunt verliezen, dat je soms uit de bocht vliegt. Zoiets kan bij een profiel passen. Een kwaliteit kan soms een valkuil zijn. Als je die valkuil probeert weg te nemen, verdwijnt ook die specifieke kwaliteit.’

Ze hoopt op een doorbraak van mentale begeleiding, ook bij de KNVB. Bij Almere City was ze vast lid van de staf, met een plaats op de bank. Geen club deed het zo. De drempel was laag. Nu zijn internationals soms op de dag van de wedstrijd met begeleiders in de weer, via Zoom. Dat bevreemdt haar. ‘Alles wat je vlak voor een wedstrijd in het brein zet, zit in je bewustzijn. Terwijl je zonder bewustzijn wilt spelen, door alleen actiegericht te zijn.’

Bij clubs ziet ze nog steeds angst om mentale begeleiding tot beleid te verheffen. ‘In het voetbal neigen ze naar wat ze al kennen, terwijl mentale begeleiding cruciaal is in een wereld vol spanning.’ De mentale coach kan bovendien helpen om ‘met een vrij lege tank een hoger rendement te halen, door het brein optimaal af te stellen, zeker met de belangrijkste wedstrijden aan het eind van het seizoen.’

Griffin had geen achtergrond in het voetbal en leerde het spel met magneetjes op het bord. Het was fijn werken in de polder, als ‘lijm tussen alle onderdelen’. ‘Normaal spreek je spelers een of twee keer in de week. Ik was onderdeel van het team, ook in de kleedkamer. Alex (trainer Pastoor, red.) wilde spelers soms op onwennige posities laten voetballen. Dan probeerde ik het brein van die speler te programmeren, zodat hij precies zijn taken wist. Het is mijn taak weerstand bij zo’n verandering weg te nemen, te neutraliseren, door te stellen dat ze een bredere kant van zichzelf kunnen laten zien. Zie het als kans in plaats van bedreiging. Je moet een coach hebben die buiten de gebaande paden durft te lopen.’

Ze heeft nog contact met spelers die allang weg zijn bij Almere. Ze bouwde een vertrouwensband op, zodat ze ook andere problemen via specialisten kon aankaarten. ‘Het mooiste is dat ze hebben ontdekt wie ze zijn, door hun kracht te leren kennen. Zeker voor creatieve spelers is dat belangrijk. Als je iets moet creëren, is de kans op mislukking groter dan bij een taakbewuste verdediger. Het gaat uiteindelijk niet om fouten, maar om de toegevoegde waarde.’

Ze spreekt over de intuïtieve speler Yoann Cathline. ‘Hij zei tegen mij: ‘Je hoeft niets voor te bereiden met mij, want ik speel met mijn hart.’ Voetbal is niet wat hij doet, het is wat hij is. Dat zeg ik dan ook tegen de trainer. Als je met hem speelt, zal hij vermoedelijk niet al zijn taken uitvoeren, maar hij is in de een op een wel een van de beste spelers.’

Het zou goed zijn als clubs een vaste psycholoog in dienst hadden. ‘Het werkt gewoon niet, als je als voetballer eens in de zoveel weken een keer dat kamertje in moet. Je moet er altijd zijn of niet. Mijn deur stond altijd open. Het grootste probleem bij de meeste voetballers is de angst om fouten te maken. Faalangst. Het te goed willen doen. Te veel verantwoordelijkheid nemen. Als je twijfelt op een groter podium, met veel publiek, neemt de angst toe. Dan ben je bang om een fatale fout te maken.’

De behandeling? ‘We gaan vaak even terug: waarin is iemand goed, waarom stelt de coach hem op? We focussen op het goede. Alleen: iedereen gaat vermijden, na een onplezierige emotie. Dat heeft met evolutie te maken. Met zelfbescherming. Bij een voetballer betekent dat: minder voorwaartse drang. Veilige ballen spelen. Achteruit. Maar door die vermijding gaat zijn toegevoegde waarde naar beneden. Dat realiseren ze zich alleen niet. Ze denken dat goed spelen foutloos spelen is. Nee: goed spelen is spelen naar wie je bent.’

Zo’n gesprek dient zich af en toe te herhalen. ‘We zijn allemaal vatbaar voor onzekerheden. Je kunt veel verdienen, maar de keerzijde is dat iedereen iets van je vindt. De kritiek is genadeloos. Mensen mogen ook iets vinden, als jij naar buiten treedt en op tv komt. Het is aan jou hoeveel waarde je daaraan hecht. Ik heb zelf een lijstje met drie of vier mensen; als zij feedback hebben, luister ik. Zoiets kunnen spelers ook doen. Het is beter je welzijn niet te laten afhangen van mensen die je niet kent.’

Zelf kreeg ze keiharde kritiek toen ze zich op de radio uitliet over de situatie bij Ajax, over de houding van trainer Maurice Steijn onder meer. Ze verdween even van de radar en zat één duel niet op de bank bij Almere. ‘Het probleem was dat ik serieuze doodsbedreigingen kreeg. Mijn man (een Amerikaanse militair, red.) heeft een diplomatieke functie. Bedreigingen moet ik melden bij zijn werk, waarna onderzoek volgt.’

Critici dachten dat ze via Hedwiges Maduro had gelekt. Zo van: Maduro, assistent bij Ajax en eerder werkzaam bij Almere, speelt informatie door. ‘Het was vervelend voor Hedwiges en totaal onjuist. Ik baseerde me op wat ik op tv zag, en wat heel vervelend was voor de spelers van Ajax.’ Ze zou niet kunnen oordelen, was de kritiek. ‘Hoezo niet? Een psycholoog is een gedragsdeskundige. Het eerste college bij psychologie is: vertrouw nooit wat mensen zeggen. Wij observeren gedrag. Dat is mijn beroep. Aan gedrag hangen wij een soort persoonlijkheidsprofiel.’

Met haar man, die als officier uit het leger mag, verhuist ze naar Spanje, waar ze haar werk voortzet. ‘We willen een centrum bouwen waarin spelers eventueel een tijdje verblijven, als ze het moeilijk hebben. Een soort stoomcursus doen. Met een slaapcoach, een voedingsspecialist. Een performance coach. Hersteltrainers. Spelers krijgen een traag brein na lange blessures. Fysiek zijn ze soms klaar, mentaal nog niet. Het duurt een tijd voordat ze weer aangepast zijn aan de snelheid van de bal, aan de mensen om zich heen. Het risico op een nieuwe blessure is groot. Het brein moet weer op gang komen.’

[ANNEMIEKE GRIFFIN-ZIJERVELD: 1978 geboren op 8 december. Achtergrond in klinische psychologie (rouwverwerking, crisisinterventie en stressmanagement). Ceo topsportagency Statumentis. Spelers- en prestatiemanager. 2022-2024 psycholoog bij Almere City, in de staf. Griffin-Zijerveld is getrouwd en heeft twee dochters.]

https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/2195/pages/38/articles/2052975/38/1