Is bij het ontstaan van het leven nog ruimte voor God? (Bert Keizer, Katern de Verdieping/Gezondheid En Zorg/Trouw, 31 mei 2024)
Cees Dekker is een internationaal gelauwerde expert in moleculaire biofysica. Hij werkt al jaren aan het uiteenrafelen van de moleculaire mechanismen die de activiteiten van de levende cel gaande houden. Hij is naast wetenschapper ook een gelovige.
Dekker is, zo lees ik in wiki, een theïstisch evolutionist. Als ik het goed begrijp gaat deze denkrichting ervan uit dat biologie ondenkbaar is zonder evolutie. Het theïstische zit ‘m daarin dat er ondanks de evolutionaire gang van zaken toch werk overblijft voor de Schepper. Wat nogal raar is omdat de essentie van evolutie nu juist is dat het zonder Schepper kan. Wacht, het kan ook zo zijn dat Hij reeds lang vóór dat tijdstip begon door de oerknal te veroorzaken.
*Zo heerlijk aards gedacht!
‘Gerard Reve meende dat God niet zo goed wist wat Hij daar aanrichtte. Hij had per ongeluk de verkeerde fles uit het gootsteenkastje gepakt toen hij daarin zat te rommelen. Hoe dit ook zij, op internet las ik dit rijtje theïstisch evolutionisten: Cees Dekker, Theodosius Dobzhansky, Wim Eijk, Andries Knevel, Pierre Teilhard de Chardin. Waarbij Dobzhansky mijn favoriet is, wat een prachtige naam. Knevel zal zelf ook wel in de lach schieten daar tussen een kardinaal die geen idee heeft in welke eeuw we zitten, en De Chardin, de begaafde jezuïet. Teilhard de Chardin probeerde op een heel ingenieuze wijze de evolutieleer te verknopen met de christelijke God. Hij werd dan ook doodgetreiterd door het Vaticaan.
Hoe kwamen we nou op Cees Dekker? O ja, sorry, altijd dat gezeur over het Vaticaan. Dekker kreeg 40 miljoen euro toegekend voor een onderzoeksprogramma getiteld ‘Evolving life from non-life’ (Evolf). “Onze droom is een levende cel te creëren uit levenloze moleculen. Ons doel is om cellulaire functies in één synthetische cel te integreren die autonoom kan repliceren, communiceren en evolueren. Daarnaast gaan we het wetenschappelijke werk nauw verbinden met filosofisch en ethisch onderzoek.”
Daar klinkt een sterk besef in door van wat men hier aan het doen is. We gaan ervan uit dat leven op aarde spontaan ontstond. Ergens in de diepzee, rond een heet water spuitende geiser, een paar miljard jaar geleden, in diepe duisternis, daar gebeurde het. Gebeurde wat? We weten het nog steeds niet precies. We hebben er ook een filosofisch belang bij om dit te weten te komen. Want als blijkt dat ‘leven’ onmogelijk uit ‘levenloos’ kan ontstaan dan zit je voordat je ‘oeps’ kunt zeggen weer bij God op schoot. En daar waren we nou juist net van af gesprongen.
Ergens in de negentiende eeuw gaven we het vitalisme ontslag. Dat wil zeggen: vanaf toen geloofden we dat lichamen van bacteriën, muggen, andijvie, hond en mens uit precies hetzelfde spul waren gemaakt als zand, lucht, water en steen. Maar dan wel in een andere samenstelling. En we waren daar zo zeker van omdat ze bijvoorbeeld allemaal als kool eindigen bij verbranding. Een andere samenstelling dus, en niet een stapel moleculen waar nog iets extra’s in zit: ‘leven’. Levende dingen zijn in zekere zin heel raar. Een bal rolt langs een helling omlaag. Dat snappen we. Maar een hond loopt tegen een helling omhoog. Hoe gaat zoiets?
De vraag is of Dekker en zijn collega’s erin gaan slagen om moleculen zodanig bijeen te brengen dat er een levende cel ontstaat. Als dat lukt, is dan het eerste ontstaan van leven in de diepzee definitief ontmaskerd als een toevallige samenloop van omstandigheden? Laten we daar maar ‘ja’ op zeggen. En daar staat de volgende vraag al: hoe verklaar je dat die tot leven bijeengebrachte moleculen gaan voelen? En nog veel lastiger: als je eenmaal bij de voelende en proevende dieren bent aangekomen, hoe verklaar je vervolgens dat er eentje tussen al die dieren ineens zijn nek boven alle koppies uitsteekt om zich af te vragen hoe leven ooit kan zijn ontstaan? Nou, eerst maar eens zien wat Dekker en zijn collega’s gaan bouwen. Dan kunnen we later bekijken of ze dat voelen, en vervolgens ook dat denken, en misschien zelfs het voelende denken van de kunstenaar, binnen de veilige omheining van de cel kunnen krijgen. Ik denk niet dat God daar nog bij kan, want het wordt zo ook al proppen.
*Zelf ben ik bezig met het ontwikkelen van een nondualistische logica en als die afgerond is dan is een ander-denken mogelijk.
https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/2186/pages/36/articles/2049746/37/2
Aquarius 