De groei van euthanasieverzoeken onder jonge vrouwen onthult een maatschappelijke crisis @trouw #mentale-crisis-omdat-levensproblemen-onbesproken-blijven

Stelling: Omdat nagenoeg niemand in het Westen heeft nagedacht over de vraag of het leven stopt na overlijden, omdat de angst voor de dood zo groot is, dat het een taboe is, kunnen deze psychische patiënten beter een training ontvangen waarin ze worden voorbereid op een leven zonder lichaam om op deze manier voor te bereiden op een nieuw leven zonder lichaam. Zonder enig inzicht wat er mogelijk op de overledene afkomt. Dat blijft onder de wetenschappers immers een taboe-thema. Niemand wordt kortom verboden om na te denken over een nieuw leven aan de achterkant van de sluier  die wél denkbaar is, omdat we zelfscheppende wezens zijn zodat gedachten een eeuwig leven hebben.

Jeugdeuthanasie is ultiem instrument van de neoliberale samenleving (Jim van Os, Opinie/Trouw, 27 juni 2024)

Gezondheidszorg

Het aantal euthanasieverzoeken van mensen onder de dertig jaar nam vorig jaar met ruim de helft toe ten opzichte van het jaar daarvoor. Het gaat vooral om jonge vrouwen. Die toename roept vragen op over de ethiek van onze samenleving. Euthanasie werd aanvankelijk ingevoerd om terminale patiënten een pijnloze overgang naar de onvermijdelijke dood te bieden, maar de praktijk lijkt zich nu uit te breiden naar jongeren die de dood als oplossing zien voor psychisch lijden. Deze ontwikkeling vraagt om een kritische blik op de onderliggende dynamiek en de maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Deze toename ging gepaard met dringende oproepen aan psychiaters om vaker hierover in gesprek te gaan. De toename is alarmerend en gaat hand in hand met een forse stijging van psychische klachten binnen de groep van jonge mensen – met name jonge vrouwen. Jongeren groeien op in een samenleving waarin competitie centraal staat. Succes wordt gezien als een keuze en kwetsbaarheid als een zwakte. Dit creëert een ongunstige omgeving, waarin jonge vrouwen zich steeds eenzamer kunnen gaan voelen.

*Het advies kan dus zijn dat je die samenleving met louter en alleen competitie simpel weg verwerpt, en in plaats daarvan een nieuwe levensbenadering op loslaat vanuit eigen verbeeldingskracht en je een eigen hemel leert te scheppen, waarin je op zoek gaat naar een functie of omgeving waarin je je wel gelukkig kunt voelen. Dan wordt het de taak van de politiek om daarover te gaan nadenken. Eigen creativiteit inzetten, kortom. Laat je niet verslaan door dat neoliberalisme.

Er lijkt sprake van een vicieuze cirkel: een intolerante samenleving voedt de psychische nood onder jonge mensen, en die nood wordt vervolgens door biomedisch getrainde artsen bekeken en behandeld als een individueel medisch probleem, los van de maatschappelijke context. Euthanasie voor psychisch lijden wordt steeds meer genormaliseerd en onttrokken aan een bredere maatschappelijke discussie. Wat begon als een middel om humane stervensbegeleiding te bieden, dreigt te verworden tot een manier om jongeren die niet in de neoliberale maatschappij passen, de dood in te jagen.

Maar in hoeverre kan een 17-jarige een weloverwogen besluit nemen om het leven te beëindigen? Hun wens kan voortkomen uit een obsessieve overtuiging dat de dood de enige uitweg is, zonder de consequenties te overzien. Ik had cliënten die later met horreur terug dachten aan de allesoverheersende onverzettelijkheid waarmee ze zich hadden ‘vastgezet’ in de overtuiging dat euthanasie de enige ‘optie’ was.

Mentaal lijden is een vreselijke ervaring. Het kan onverdraaglijk zijn. Maar de paradox is dat euthanasie als ‘optie’ de psychische pijn verder kan voeden. Want naarmate de overtuiging groeit dat euthanasie de ‘oplossing’ is, neemt de pijn van het verder moeten leven toe. Ook neemt de motivatie voor verandering af. En dat kan dodelijk zijn. Want werken aan psychisch lijden betekent vaak een lange, kronkelige weg afleggen waarbij je intensieve steun van en verbinding met betrokken anderen nodig hebt. Het kan ploeteren zijn. Euthanasie als ultieme medische ‘fix’ kan dan aantrekkelijker zijn.

Existentieel perspectief

Psychiatrische professionals zijn getraind om het mentale te begrijpen vanuit een biomedisch perspectief. In de opleiding van psychiater is het begrip ‘lijden’ uit zicht geraakt. Lijden is vervangen door ‘diagnosen’ en ‘symptomen’. Het perspectief is gericht op het elimineren van symptomen. Mensen helpen bij lijden dat zich niet laat weg behandelen met interventies die wetenschappelijk bewezen zijn, is niet de competentie van de psychiater. Mensen in die omstandigheid krijgen in de ggz geregeld te horen dat ze zijn ‘uitbehandeld’. De vraag rijst dus of psychiaters de juiste competenties hebben om te oordelen over uitzichtloos lijden. Psychiatrie mist vaak een existentieel perspectief, dat juist cruciaal is voor het behandelen van ondraaglijke mentale pijn.

De groei van euthanasieverzoeken onder jonge vrouwen onthult een maatschappelijke crisis. Het is een wake-up call om de waarden van onze samenleving te heroverwegen en te streven naar inclusieve, empathische mentale gezondheidszorg. Euthanasie mag nooit de weg van de minste weerstand worden voor wie worstelt in een samenleving die tekortschiet. Tijd voor een menselijker perspectief?

[Jim van Os hoogleraar psychiatrie UMC Utrecht]

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/2209/pages/22/articles/2067288/23/1